Zabezpieczenie kontaktów z małoletnim

Sygn. akt II Cz /19


POSTANOWIENIE Dnia 5 lipca 2019 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:  Przewodniczący: SSO J Sędziowie: SSO J SSO M po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2019 r. w Białymstoku na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku J z udziałem Agnieszki K o zmianę ustalonych kontaktów z małoletnim Rafałem K na skutek zażalenia uczestniczki postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 7 maja 2019 r. sygn. akt IV Nsm 808/19

postanawia: I. zmienić zaskarżone postanowienie w pkt 1 i udzielić zabezpieczenia w ten sposób, że na czas trwania postępowania ustalić kontakty Jarosława K z małoletnim Rafałem K: a) w każdą II i IV sobotę miesiąca w godzinach od 9:00 do 13:00, b) w każdą II i IV niedzielę miesiąca w godzinach od 10:00 do 13:00, c) w każdy poniedziałek miesiąca w godzinach od 16.30 do 18.30,  poza miejscem zamieszkania małoletniego i pod nieobecność  uczestniczki postępowania zmieniając pkt 4 wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku  z dnia 27 września 2016 roku w sprawie  IC 907/16, zaś w punkcie 2 obowiązek wnioskodawcy odprowadzania małoletniego rozciągnąć także na kontakty z punktu 1 c i uchylić obowiązek opuszczenia miejsca zamieszkania małoletniego; II. oddalić zażalenie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Białymstoku udzielił zabezpieczenia w ten sposób, że na czas trwania postępowania ustalił kontakty Jarosława K z małoletnim synem Rafałem K w każdą I, III i V sobotę miesiąca w godzinach od 10:00 do 16:00 (pkt 1a), w każdą I, III i V niedzielę miesiąca w godzinach od 12:00 do 16:00 poza miejscem zamieszkania małoletniego pod nieobecność uczestniczki postępowania (pkt 1 b) oraz w każdy poniedziałek miesiąca w godzinach 16:30 do 19:30 (pkt 1 c) w miejscu zamieszkania małoletniego pod nieobecność uczestniczki postępowania zmieniając pkt 4 wyroku wydanego przez Sąd Okręgowy w Białymstoku dnia 27 września 2016 r. w sprawie o sygn. akt IC 907/16 (pkt 1). W punkcie 2 Sąd zobowiązał uczestniczkę postępowania do wydania małoletniego wnioskodawcy w terminie wskazanym w pkt 1 a i b postanowienia oraz do umożliwienia kontaktów wnioskodawcy z małoletnim w terminie wskazanym w pkt 1 c, jak również zobowiązał wnioskodawcę do odprowadzenia małoletniego do jego miejsca zamieszkania po zakończeniu kontaktów określonych w pkt 1 a i b postanowienia oraz do opuszczenia miejsca zamieszkania małoletniego po zakończeniu kontaktów określonych w pkt 1c, zaś w pozostałym zakresie wniosek oddalił (w pkt 3.).

Sąd I instancji ustalił, że małoletni Rafał K (ur. 3 marca 2016 r.) jest synem Jarosława K i Agnieszki K z domu J. Małżeństwo rodziców małoletniego zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z 27 września 2016 r. w sprawie I C 907/16. W wyroku rozwodowym wykonywanie władzy rodzicielskiej nad Rafałem K Sąd powierzył Agnieszce K, natomiast władzę rodzicielską Jarosława K ograniczył do prawa współdecydowania o sposobie edukacji i wyborze kraju zamieszkania dziecka. Ponadto osobiste kontakty Jarosława K z małoletnim Rafałem K ustalono w następujących terminach: 

a) w II i IV sobotę od 12.00 do 15.00,  b) w II i IV niedzielę miesiąca od 14.00 do 17.00, c) w każdy poniedziałek w godzinach od 17.00 do 19.00, d) w II Dzień Świąt Bożego Narodzenia i w II Dzień Świąt Wielkanocnych, w obrządku prawosławnym, w godzinach: od 14.00 do 17.00  – w  miejscu stałego pobytu dziecka i w obecności matki. 

Aktualnie małoletni Rafał K ma 3 latka. Jest ogólnie zdrowy. Od niedawna uczęszcza do prywatnego przedszkola „Rainbow” na ul. Skorupskiej w Białymstoku, a od września 2019 roku został zakwalifikowany do Przedszkola Samorządowego nr 8.

Wnioskodawca Jarosław K ma 38  lat i wykształcenie wyższe. Prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług telekomunikacyjnych i teletechnicznych, uzyskując dochód średnio 2.500 złotych miesięcznie. Jarosław K w celu podnoszenia swoich umiejętności rodzicielskich ukończył dwie części kursu szkoły dla rodziców. Ponadto chodził też na indywidualne sesje z psychologiem. Wnioskodawca mieszka samodzielnie w lokalu własnościowym o powierzchni 33 m2. Jest to dwupokojowe mieszkanie, funkcjonalne i czyste, ma on  dobre warunki mieszkaniowe. Ojciec przygotował dla syna pokój w mieszkaniu, posiada też odpowiedni fotelik samochodowy oraz ubranka, zabawki. Jarosław K utrzymuje regularne kontakty z synem, jednak kontakty nie zawsze przebiegają zgodnie z ustaleniem Sądu, a wynika to z przyczyn niezależnych od ojca – gdyż dziecko często w tym czasie odbywa popołudniową drzemkę. Kontakty odbywające się w miejscu zamieszkiwania małoletniego i w obecności matki  nie odbywają się bez problemów, gdyż rodzice małoletniego od lat pozostają w konflikcie, nie są w stanie dojść do porozumienia.

Uczestniczka Agnieszka K ma 32 lata i wykształcenie wyższe ekonomiczne. Od stycznia 2019 roiku pozostaje bezrobotna i poszukuje nowej pracy. Aktualnie utrzymuje się ze świadczenia wychowawczego w kwocie 500 złotych miesięcznie oraz zasiłku rodzinnego w wysokości 95 złotych miesięcznie, a finansowo pomaga jej rodzina. Agnieszka K wraz z synem zajmuje trzypokojowe mieszkanie w bloku o powierzchni 52 m2, które jest własnością matki uczestniczki – Galiny J. Małoletni ma zapewnione odpowiednie warunki do zabawy i odpoczynku.

Sąd I instancji uznał, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia zasługiwał na uwzględnienie, albowiem wnioskodawca uprawdopodobnił roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

Sąd Rejonowy stwierdził, że między rodzicami małoletniego nie ma porozumienia co do kwestii kontaktów ojca z synem. Jego dotychczasowe kontakty nie są, w ocenie tego Sądu, wystarczające. Strony zgodnie uważały, że potrzebna jest zmiana godzin kontaktów, ale nie potrafiły wypracować wspólnego stanowiska w tym zakresie. 

Sąd I instancji uznał za zasadne ustalenie kontaktów na czas trwania postępowania w  każdą I, III i V sobotę miesiąca  w godzinach od 10:00 do 16:00,w każdą I, III i V niedzielę miesiąca w godzinach od 12:00 do 16:00 – poza miejscem zamieszkania małoletniego pod nieobecność uczestniczki postępowania oraz w każdy poniedziałek miesiąca w godzinach od 16:30 do 19:30 –  w miejscu zamieszkania małoletniego, pod nieobecność uczestniczki postępowania – uwzględniając stanowisko Jarosława K. 

Zdaniem Sądu wiek małoletniego oraz fakt, że od dłuższego czasu uczęszcza on początkowo do żłobka, a obecnie do przedszkola pozwala na uznanie, że Rafał K jest przyzwyczajony do trwającej kilka godzin nieobecności matki. Spotkania z ojcem, poza miejscem zamieszkania małoletniego i pod nieobecność matki nie powinny wywoływać u Rafała negatywnych skutków. Małoletni zna wnioskodawcę, widuje się z nim regularnie, ma świadomość więzi pokrewieństwa, które łączą go z wnioskodawcą. 

Kontakty poniedziałkowe Sąd ustalił w miejscu zamieszkania małoletniego, gdyż są to wieczorne spotkania w dzień powszedni i zmiana miejsca pobytu na ten czas mogłaby zakłócić rytm dnia małoletniego. Wszystkie kontakty będą odbywać się bez obecności matki dziecka. Taka częstotliwość spotkań z jednej strony wystarczy więc dla oswojenia się małoletniego z nową formą kontaktów, z nieobecnością  matki, z drugiej zaś – wypracowania i utrzymania poprawnych relacji między ojcem a synem, o ile oczywiście będą one realizowane systematycznie. W ocenie Sądu wnioskowane wieczorne kontakty całościowo poza miejscem zamieszkania małoletniego, dla trzyletniego dziecka mogą okazać się nazbyt stresującym wydarzeniem. Każde kolejne zmiany, a w szczególności związane z częstą zmianą miejsca pobytu dziecka, mogą wpłynąć ujemnie na i tak już nadszarpnięte poczucie bezpieczeństwa. 

Sąd jednocześnie stwierdził, że wiadome jest, iż kontakty odbywające się w obecności matki małoletniego nie są właściwe i nie sprzyjają dla realizacji kontaktów ojca z synem zważywszy na niewątpliwy konflikt między jego rodzicami. Kontakty w obecności rodziców antagonistycznie nastawionych wobec siebie, z pewnością nie będą odbywały się w luźnej, przyjaznej atmosferze. 

Co do samego sposobu sprawowania przez ojca pieczy nad dzieckiem Sąd nie miał wątpliwości, gdyż do chwili obecnej wnioskodawca bezproblemowo opiekował się dzieckiem. Wnioskodawcy bardzo zależy na dobru syna, w celu poprawienia swoich kompetencji wychowawczych uczęszczał na warsztaty „Szkoła dla rodziców”, ma zatem wiedzę odnośnie potrzeb dziecka oraz sposobu ich realizacji. 

Z powyższych względów, mając na uwadze dotychczas zgromadzony materiał dowodowy, Sąd orzekł jak w punkcie 1. sentencji postanowienia. 

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia był art. 730 § 1 k.p.c., art. 7301 § 1 k.p.c., art. 7561 k.p.c. w zw. z art. 113 § 1 k.r.o. i 1131 § 1 k.r.o. 

Zażalenie na powyższe postanowienie złożyła uczestniczka postępowania zaskarżając je w części, tj. co do pkt 1 i 2, zarzucając: 1. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, iż zabezpieczenie kontaktów małoletniego z ojcem na czas trwania postępowania w sposób wskazany w przedmiotowym postanowieniu jest zgodne z dobrem dziecka, w sytuacji, gdy: a) ustalone przez Sąd zabezpieczenie kontaktów w każdą I, III, V sobotę miesiąca w godz. od 10.00 do 16.00 oraz w każdą I, III, V niedzielę miesiąca w godz. od 12.00 do 16.00 poza miejscem zamieszkania małoletniego pod nieobecność uczestniczki postępowania (to jest wprost z wnioskiem Jarosława K) spowoduje, iż kontakty syna z ojcem w dalszym ciągu nie będą w pełni realizowane, gdyż małoletni nadal będzie przebywał z wnioskodawcą w godzinach swojej drzemki (średnio są to okolice godziny 14.00-16.00), na co zwracała uwagę Sądu uczestniczka postępowania, jak również sam wnioskodawca, który pomimo wyraźnych sugestii Agnieszki K o przesunięcie obecnie ustalonych godzin kontaktów na godziny ranne (kiedy dziecko jest wypoczęte, pełne energii i chęci zabawy), nadal stał na stanowisku, aby zabezpieczenie kontaktów odbywało się przez wskazane przez wnioskodawcę godziny spotkań z małoletnim (które są przecież bardzo zbieżne z ówczesnymi godzinami spotkań z synem, podczas których dziecko ma swoją rytualną drzemkę), nie licząc się również z tym, iż brak drzemki podczas kontaktów syna z ojcem zaburzy cykl senny dziecka, wprowadzi w jego życiu niepotrzebny stres i chaos, a ponadto spotęguje konflikt między stronami -wnioskodawca nie będzie usypiał dziecka w godzinach drzemki, zaś dziecko z kontaktów będzie wracało zmęczone i senne – co utrudni utrzymanie dziennego rytuału dziecka (potem śpi od 17 do 20) a następnie po przebudzeniu nie śpi do 24.00-1.00, b) wystarczającym na czas toczącego się postępowania jest uregulowanie- zabezpieczenie kontaktów wnioskodawcy z małoletnim w każdą II i IV sobotę i niedzielę miesiąca, bez poszerzania zakresu zabezpieczenia na kolejną sobotę i niedzielę ( tj. zgodnie z żądaniem wnioskodawcy I, III oraz dodatkowo V sobotę i niedzielę w miesiącu), bowiem celowość budowania poprawnych relacji bliskości i zaufania pozwanego z synem, zostanie osiągnięta jedynie, gdy zostaną stworzone odpowiednie warunku rozwoju przedmiotowej więzi między Jarosławem K, a małoletnim, przy czym powyższe zostanie zrealizowane, gdy zostaną zmienione godziny kontaktów wnioskodawcy z małoletnim (z godzin popołudniowych jak dotychczas na ranne), bez konieczności zmiany ich dat czy też zakresu, wprowadzając przez to kolejny zamęt w przyzwyczajeniach dziecka, które to od początku kwietnia 2019 r. zmieniło placówkę edukacyjną (Rafał K przeszedł ze żłobka do przedszkola), co zawsze wiąże się z ogromnym stresem dla dziecka i nie jest dobrym momentem na wprowadzenie w życie dziecka kolejnego zamieszania, c) zabezpieczenie kontaktów w sposób zaproponowany przez wnioskodawcę w każdy poniedziałek miesiąca w godzinach od 16.30 do 19.30 w miejscu zamieszkania małoletniego pod nieobecność uczestniczki postępowania, spowoduje, iż Agnieszka K zostanie pozbawiona możliwości zaplanowania dziecku okresu wypoczynku i spędzenia wspólnie czasu poza miejscem zamieszkania, bowiem bezpośrednio po każdym weekendzie – w poniedziałek – uczestniczka postępowania zostanie zmuszona zadbać o to, aby małoletni był w miejscu zamieszkania, aby Jarosław K mógł z nim się spotkać; nadto również złe relacje stron (strony nie porozumiewają się prawidłowy kłócą się, robią sobie wzajemnie zarzuty) koliduje z tym, aby wnioskodawca mógł zostać sam z dzieckiem w miejscu zamieszkania małoletniego i jego matki, bowiem Agnieszka K zmuszona byłaby opuścić w tym samym czasie (3h) mieszkanie i w każdy poniedziałek organizować sobie czas poza własnym domem lub przebywając w nim unikać dziecka (?), co z pewnością będzie i jest dla niej uciążliwe oraz niemożliwe do zrealizowania przez dziecko, niesprzyjające dla i tak już negatywnych relacji stron, a często także niewykonalne, szczególnie w momencie podjęcia przez uczestniczkę postępowania pracy, kiedy to zmęczona po całym dniu pracy, nie mogłaby spokojnie wrócić do domu i odpocząć,

Wskazując na powyższe wnosiła o: 1. zmianę zaskarżonego postanowienia: w punkcie 1 poprzez ustalenie zabezpieczenia kontaktów wnioskodawcy z małoletnim Rafałem K poprzez zabieranie małoletniego poza miejsce zamieszkania pod nieobecność Agnieszki K: a) w II i IV sobotę każdego miesiąca od godziny 8.00 do godziny 12.00 oraz b) w II i IV niedzielę każdego miesiąca od godziny 10.00 do godziny 13.00, 2. uchylenie punktu 2. postanowienia, ewentualnie zmianę punktu 2. poprzez ustalenie, iż kontakty te miałyby być realizowane z częstotliwością 1 raz na dwa tygodnie w godzinach od 16.30 do 18.30 – poza miejscem zamieszkania małoletniego.

Wnioskodawca w odpowiedzi na zażalenie uczestniczki postępowania wnosił o jego oddalenie w całości. W przypadku zaś uznania za zasadne zażalenia – o zmianę kontaktów poniedziałkowych – przychylił się do stanowiska, aby kontakty te były realizowane w terminach wskazanych przez Sąd I instancji z tym, że miałyby miejsce każdorazowo poza miejscem zamieszkania małoletniego. SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE: Zażalenie zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Wskazać należy, że zgodnie z art. 730 § 1 kpc w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia.

Stosownie do treści art. 755 § 1 kpc jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. W szczególności sąd może  uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem (pkt.4).

Kontakty rodzica z dzieckiem są przedmiotem regulacji art. 113 k.r.o., który stanowi, że niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Zgodnie z art. 113 1 § 1 k.r.o., jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy. 

Zdaniem Sądu Okręgowego zasadnie zatem Sąd I instancji uznał, że wnioskodawca wykazał interes w udzieleniu zabezpieczenia jego wniosku w zakresie uregulowania na nowo kontaktów z synem na czas trwania postępowania.

Zdaniem jednak Sądu Okręgowego Sąd I instancji zabezpieczone kontakty określił zbyt szeroko w stosunku do ich dotychczasowego kształtu wynikającego z prawomocnego wyroku rozwodowego w sprawie I C 907/16.

Zgodnie z tym wyrokiem kontakty odbywały się w miejscu zamieszkania małoletniego, a więc u uczestniczki postępowania i w jej obecności w każdą sobotę od 12.00 do 15.00 oraz niedzielę od 14.00 do 17.00 i w każdy poniedziałek od 17.00 do 19.00. 

Na tle wykonywania kontaktów dochodziło do konfliktów, albowiem pokrywały się one z czasem drzemki dziecka, a wnioskodawca zarzucał celowe w tym zakresie działania uczestniczki. Konflikt pomiędzy zainteresowanymi ma charakter ogólny, nie rozmawiają oni ze sobą i porozumiewają się za pomocą karteczek.

W ocenie Sądu Okręgowego sytuacja ta nie sprzyjała prawidłowemu wykonywaniu kontaktów i na czas trwania postępowania dotyczącego zmiany kontaktów należało je uregulować na nowo.

Zdaniem Sądu II instancji ten nowy zakres kontaktów nie powinien jednak stanowić tak rewolucyjnej zmiany w funkcjonowaniu małoletniego i jego rodziców jak przyjął to Sąd Rejonowy. Wnioskodawca domagał się ustalenia szerokich kontaktów, ale według Sądu Okręgowego należy do nich dochodzić stopniowo. Wnioskodawca jak dotąd nie sprawował bowiem osobistej opieki nad synem, albowiem jego kontakty odbywały się zawsze w towarzystwie matki i w jej miejscu zamieszkania. Nie jest zatem wskazane określanie tych kontaktów w wymiarze aż 6 godzin w soboty. Ustalone przez Sąd I instancji godziny w niedziele od 12.00 do 16.00 w części pokrywają się z czasem snu małoletniego, co do tej pory wzbudzało sprzeciw wnioskodawcy. Ustalenie kontaktów w poniedziałki w miejscu zamieszkania małoletniego, ale bez obecności matki tworzy zaś sztuczną sytuację, w której uczestniczka albo jest zmuszana do opuszczenia mieszkania, albo ukrywania się przed dzieckiem w innym pokoju przez okres 3 godzin. Według też Sądu Okręgowego nieuzasadnione jest na obecnym etapie postępowania rozszerzanie kontaktów wnioskodawcy do I, III i V soboty i niedzieli miesiąca. Rodzicem pierwszoplanowym jest bowiem uczestniczka postępowania,  a władza rodzicielska wnioskodawcy została ograniczona tylko do prawa współdecydowania o sposobie edukacji i wyborze kraju zamieszkania dziecka.

Z uwagi na powyższe mając na uwadze, że małoletni ma tylko 3 lata i wnioskodawca nie sprawował nad nim dotąd osobistej opieki Sąd Okręgowy uznał, że na czas trwania postępowania właściwe będzie uregulowanie kontaktów wnioskodawcy z synem w każdą II i IV sobotę miesiąca w godzinach od 9:00 do 13:00, w każdą II i IV niedzielę miesiąca w godzinach od 10:00 do 13:00 oraz w każdy poniedziałek miesiąca w godzinach od 16.30 do 18.30, poza miejscem zamieszkania małoletniego i pod nieobecność uczestniczki postępowania.

Określenie kontaktów do godziny 13.00 ma związek z porą spania dziecka, co powinno odbywać się w jego miejscu zamieszkania. Generalnie kontakty Sąd określił poza miejscem zamieszkania dziecka w celu wyeliminowania dotychczasowych konfliktów. Uczestniczka wyrażała na to zgodę. Jednocześnie Sąd ustalił kontakty w każdy poniedziałek, albowiem takie uprawnienie przysługiwało dotąd wnioskodawcy. 

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na mocy art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc i art. 13 § 2 kpc orzekł jak w sentencji. W zakresie oddalenia zażalenia Sąd orzekł na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc i art. 13 § 2 kpc.