Prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu w warunkach recydywy

Sygn. akt VIII Ka /16

W Y R O K
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lipca 2016 r.
Sąd Okręgowy w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:
Przewodniczący: SSO R
Protokolant: T
Przy udziale prokuratora B
po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2016 roku
sprawy Xna Marka Zo oskarżonego z art.178a § 4 kk w zw. z art. 64 § 1 kk
na skutek apelacji wniesionej przez oskarżonego i prokuratora
od wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 23 marca 2016 roku, sygn. akt VIII K /15;
I. Zmienia zaskarżony wyrok w pkt. II w ten sposób że za podstawę orzeczonego środka karnego przyjmuje art.42 § 4 kk w miejsce art. 42§3 kk
II. W pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy
III. Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata Z kwotę 516 (pięćset szesnaście) złotych i 60 (sześćdziesiąt) groszy za obronę z urzędu w postępowaniu odwoławczy, w tym kwotę 96 (dziewięćdziesiąt sześć) złotych i 60 (sześćdziesiąt) groszy tytułem23% stawki podatku VAT.
IV. Kosztami sądowymi postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

U z a s a d n i e n i e

Xn Y Zo został oskarżony o to, że:
I. W dniu 12 sierpnia 2015 r. o godz.17:20 w Xach na ul. Słowackiego w ruchu lądowym prowadził motorower marki Q o nr rej. BSI xxx znajdując się w stanie nietrzeźwości 1,20 mg/dm3 alkoholu w wydychanym powietrzu będąc uprzednio prawomocnie skazanym za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości sygn. akt VIII K 382/07, VIII K 531/10 przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 178a § 4 k.k. w zw. z art. 64 § 1k.k.
II. W dniu 29 sierpnia 2015 r. o godz.17:40 w Xach na ul. 3 Maja w ruchu lądowym prowadził motorower marki Q o nr rej. BSI xxx znajdując się w stanie nietrzeźwości 1,40 mg/dm3 alkoholu w wydychanym powietrzu będąc uprzednio prawomocnie skazanym za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości sygn. akt VIII K 382/07, VIII K 531/10 przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 178a § 4 k.k. w zw. z art. 64 § 1k.k.
Wyrokiem z dnia 23.03.2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VIII K 341/15 Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim:
I. Oskarżonego Xna Marka Zo uznał za winnego popełnienia zarzucanych mu czynów popełnionych w sposób opisany powyżej, z tym ustaleniem, że czyny opisane w punkcie I i II aktu oskarżenia stanowią ciąg przestępstw i za to na podstawie art. 178a § 4 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 kk skazał go na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności.
II. Na podstawie art. 42 § 3 k.k. orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio.
III. Na podstawie art. 43a § 2 k.k. orzekł od oskarżonego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej świadczenie pieniężne w kwocie 10.000 zł.
IV. Zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 180 zł tytułem opłaty i obciążył go pozostałymi kosztami procesu.
Apelację od powyższego wyroku, na podstawie art. 425 § 1 i 2 i art. 444 k.p.k. złożył oskarżyciel publiczny zaskarżając go w części dotyczącej orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonego. Na zasadzie art. 427 § 1 i 2 k.p.k., art. 438 pkt 1 k.p.k., art.. 437 § 1 i 2 k.p.k. zarzucił mu obrazę przepisów prawa materialnego w postaci art. 42 § 4 k.k. poprzez błędne wskazanie przepisu art. 42 § 3 k.k. jako podstawy orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio, podczas gdy w przypadku ponownego skazania za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. należało orzec zakaz na podstawie art. 42 § 4 k.k.
Mając na uwadze powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio na podstawie art. 42 § 4 k.k.
Apelację od powyższego wyroku wniósł także sam oskarżony w części dotyczącej pkt II i III tego wyroku. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucił sprzeczność ustaleń faktycznych i zebranego materiału dowodowego z treścią regulacji powołanych w ww. punktach zaskarżonego rozstrzygnięcia, polegająca na zastosowaniu art. 42 § 3 k.k. zamiast art. 42 § 4 k.k., a także rażącą surowość wymierzonej na jego rzecz kary. Wniósł o ponowne rozpoznanie sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja oskarżyciela publicznego okazała się zasadna w całości, zaś apelacja oskarżonego w takim zakresie w jakim doprowadziła do zmiany podstawy prawnej orzeczonego przez Sąd Rejonowy środka karnego w postaci dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. W pozostałym zakresie apelacja oskarżonego okazała się bezzasadna i jako taka nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie zaznaczyć należy, że w związku ze znowelizowanym, na mocy ustawy z dnia 27.11.2013. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2013 r. poz. 1247), brzmieniem art. 433§ 1 k.p.k. obowiązującym od dnia 1.07.2015 r., które ma zastosowanie w niniejszej sprawie, w której akt oskarżenia został wniesiony do sądu po ww. dacie (tj. 18.12.2015 r.), sprawa niniejsza podlegała rozpoznaniu w granicach zaskarżenia oraz podniesionych zarzutów, a w zakresie szerszym, jedynie w granicach wyznaczonych ramami ww. artykułu.

Przyznać należało rację obu skarżącym, że w przypadku ponownego skazania osoby prowadzącej pojazd mechaniczny w warunkach określonych w art. 42 § 3 k.k., czyli między innymi w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 k.k., sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio. Z akt niniejszej sprawy wynika jednoznacznie, że Xn Y Zo został uprzednio skazany za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. w zw. z art. 178a § 1 k.k. w zw. z art. 244 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim Wydziału VIII Karnego w Xach z dnia 30.12.2010 r. sygn. akt VIII K 531/100, który uprawomocnił się w dniu 7.01.2011 r. (k. 125-128). Sąd orzekający w niniejszej sprawie, miał zatem obowiązek wymierzenia względem oskarżonego przedmiotowego środka karnego na podstawie art. 42 § 4 k.k., a nie tak jak to zostało uczynione – na podstawie art. 42 § 3 k.k.

W tym zakresie zatem Sąd Okręgowy podzielając argumentacje zawartą w obu środkach odwoławczych, zmienił zaskarżony wyrok w przedmiotowym zakresie – tj. w zakresie pkt II w ten sposób, że za podstawę orzeczonego środka karnego przyjął art.42 § 4 k.k. w miejsce art. 42 § 3 k.k.

W pozostałym zakresie wyrok należało utrzymać w mocy, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych, ani sposobu procedowania Sądu Rejonowego. Sąd Okręgowy nie dopatrzył się w procedowaniu Sądu I Instancji uchybień, które rodziłyby wątpliwości, co do merytorycznej zasadności zaskarżonego orzeczenia, w tym takich, które powinny być brane pod uwagę w postępowaniu odwoławczym z urzędu. Przyznać zatem należy, iż działanie oskarżonego Xna Marka Zo faktycznie wyczerpało znamiona art. 178a § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

W wyniku kontroli odwoławczej zaskarżonego orzeczenia Sąd Okręgowy doszedł do przekonania nie tylko o słuszności dokonanej przez Sąd I instancji oceny dowodów, wywiedzionych na ich podstawie ustaleń faktycznych i oceny prawnej zachowania oskarżonego, ale też wymierzonej względem niego sankcji karnej. W rezultacie nie znaleziono podstaw do podzielenia zarzutów zawartych w apelacji oskarżonego dotyczących rażącej surowości orzeczonej względem niego kary.

Zauważy należy, że pomimo wskazania przez oskarżonego, że kwestionuje on zaskarżony wyrok jedynie w zakresie jego pkt II i III, odnoszących się do środków karnych, to w treści uzasadnienia środka odwoławczego, wyraźnie odwołuje się do kary pozbawienia wolności wymierzonej w pkt I ww. orzeczenia. Zatem rozpoznając ten zarzut Sąd Okręgowy wziął pod uwagę całościową sankcję karną wymierzoną względem oskarżonego obejmująca zarówno karę pozbawienia wolności, jak i wymierzone środki karne.

Punktem wyjścia dla dokonania oceny przedmiotowego zarzutu stać się musi przypomnienie, iż rażąca niewspółmierność (surowość/łagodność) kary w rozumieniu art. 438 pkt 4 k.p.k. zachodzić może jedynie wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można byłoby przyjąć, iż zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą, jaką należałoby wymierzyć sprawcy w instancji odwoławczej, w następstwie prawidłowego zastosowania ogólnych zasad wymiaru kary przewidzianych w art. 53 k.k. (a także art. 54 § 1 k.k.), a karą wymierzoną przez Sąd I instancji.

Nie chodzi przy tym o każdą różnicę w ocenach wymiaru kary, ale o różnicę ocen tak zasadniczej natury, że karę dotychczas wymierzoną nazwać można byłoby – także w potocznym znaczeniu tego słowa – rażąco niewspółmierną, to znaczy niewspółmierną w stopniu niedającym się zaakceptować.

Tym samym rażąca niewspółmierność kary zachodziłaby wtedy, gdyby suma kar orzeczonych za przypisane przestępstwo nie uwzględniała należycie stopnia społecznej szkodliwości czynu oraz nie realizowała w wystarczającej mierze celu kary w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, z jednoczesnym uwzględnieniem celów zapobiegawczych i wychowawczych, jakie ma osiągnąć względem oskarżonego. Te same zasady znajdują zastosowanie w przypadku orzekania o środkach karnych (art. 56 k.k.).

W każdym wypadku sąd musi jednak baczyć na to, aby dolegliwość represji skierowanej przeciwko oskarżonemu nie przekraczała stopnia jego winy – zasada winy pełni bowiem nie tylko funkcję legitymującą odpowiedzialność karną, ale i limitującą wysokość kary, która nie może przekraczać stopnia winy. Ustalając zaś ów stopień winy sąd uwzględnia zarówno przesłanki zarzucalności (zdolności do zawinienia, możności rozpoznania bezprawności czynu), jak i stosunek sprawcy do popełnionego czynu, czyli dokonuje oceny jego zamiaru oraz motywu i sposobu działania.

Z kolei zgodnie z zasadą współmierności kary do stopnia społecznej szkodliwości czynu przy wymiarze kary uwzględnia się podmiotowe i przedmiotowe przesłanki określone w art. 115 § 2 k.k. W zależności od oceny motywów i sposobu popełnienia przestępstwa, osobowości sprawcy, stopnia jego demoralizacji i zagrożenia, jakie przedstawia on dla porządku prawnego, różnie kształtują się wskazania co do zapobiegawczego i wychowawczego oddziaływania kary. Oznacza to, iż zadanie sądu sprowadza się nie tylko do określenia kary odpowiadającej stopniowi społecznej szkodliwości ustalonemu według kryteriów z art. 115 § 2 k.k. ) przypisanego czynu, lecz również do rozważenia celowości zastosowanej kary w odniesieniu do konkretnego sprawcy.

Z całą mocą Sąd Odwoławczy zobowiązany jest podkreślić, iż wzgląd na społeczne oddziaływanie kary, jako jeden z jej celów, podyktowany jest potrzebą przekonania społeczeństwa o nieuchronności kary za naruszenie dóbr chronionych prawem i nieopłacalności zamachów na te dobra. Nie może być on wszakże rozumiany w sposób jednostronny i równoznaczny z wymaganiem wymierzania wyłącznie surowych kar – oznacza jedynie potrzebę wymierzenia takich kar, jakie odpowiadają społecznemu poczuciu sprawiedliwości, tworzą atmosferę zaufania do obowiązującego systemu prawnego i potępienia dla tych, którzy to prawo łamią (por. np. SN, IV KRN 6/74, OSNKW 1974/7 -8/ 134; SN, V KR 190/77, OSNKW 1978/4–5 /44; V KR 249/82, OSNKW 1983/6/41; SN, III KRN 33/74, OSNKW 1974/11/201). Dyrektywa kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa oznacza zatem branie pod uwagę społecznego odbioru kary, przy czym, zdaniem Sądu Okręgowego, względy ogólnoprewencyjne mają zostać osiągnięte przede wszystkim przez nieuchronność poniesienia odpowiedzialności karnej.

W kontekście przywołanej wyżej argumentacji Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż – wbrew twierdzeniom zawartym w środku odwoławczym, rozstrzygnięcie Sądu I instancji w zakresie kary nie może zostać ocenione jako nierespektujące zasad określonych w art. 53 k.k., a tym samym noszące cechy nadmiernej i nieuzasadnionej okolicznościami sprawy nadmiernej surowości, czy też jako krzywdzące – na co wskazuje skarżący. Sąd Rejonowy wskazał argumenty, które zadecydowały o wymiarze kary i środka karnego, jakie wynikają z treści kwestionowanego wyroku. Z rozważań tych wynika, iż uwzględnił on należycie wszystkie okoliczności mające istotne znaczenie dla ustalenia karnoprawnych konsekwencji przypisanego oskarżonemu przestępnego zachowania. Sąd Odwoławczy a quem podzielając zaprezentowany tam wywód i nie dostrzegając potrzeby jego powtarzania, a tym samym zbędnego powielania, do niej się odwołuje.

Zaakcentowania wymaga jedynie, iż oskarżony Xn Y Zo był już wielokrotnie karany, w tym za przestępstwo analogiczne do objętego niniejszym postępowaniem. Wyczerpał przy tym przesłanki skazania w warunkach recydywy szczególnej zwykłej, co skutkowało skazaniem go w warunkach art. 64 § 1 k.k. Za Sądem Rejonowym stwierdzić należy, że zachowanie oskarżonego świadczy o świadomym nierespektowaniu norm prawnych, co uniemożliwiło wymierzenie wobec niego kary łagodniejszej. Wynikająca z tej części wyroku dolegliwość pozostaje we właściwych proporcjach do stopnia zawinienia oraz społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu czynu i jednocześnie spełni swe cele zapobiegawcze i wychowawcze.

Tym samym Sąd Okręgowy stwierdza, za Sądem Rejonowym, że jedynie bezwzględna kara 10 miesięcy pozbawienia wolności spełni swoje cele prewencyjne i wychowawcze w stosunku do oskarżonego. Sąd meriti opisał w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia okoliczności uzasadniające wymierzenie względem oskarżonego sankcji karnych, z którymi to Sąd Okręgowy w pełni się zgadza i przyjmuje za własne. Tym samym w powyższym zakresie uzasadnienie Sądu Rejonowego należało uznać za wyczerpujące, a powtórzenie samych szczegółowych argumentów za zbędne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.
O kosztach obrony z urzędu orzeczono na mocy art. 618 § 1 pkt 11 k.p.k., zgodnie z którym stanowią one wydatek Skarbu Państwa. Wysokość kosztów ustalono zaś w oparciu § 17 ust. 2 pkt 4 w zw. z § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. 2015 poz. 1801).
O obciążeniu Skarbu Państwa kosztami postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na mocy art. 633 k.p.k. mając na uwadze zasady słuszności.